صنعت موتورسیکلت سازی روسیه و شوروی
تاریخچه صنعت موتورسیکلت سازی روسیه (امپراتوری روسیه، سپس شوروی کمونیستی و مجددا روسیه فعلی) به دلایل مختلف از جمله عدم ثبت و درج و یا از بین رفتن مستندات در بعضی از بخش های خود دارای نکات مبهم و سوال بر انگیزی می باشد, اما آنچه که روشن است این است که این تاریخچه به اواخر قرن 19 میلادی (دوره امپراتوری روسیه) برمیگرد. یعنی زمانی که از خارج برای اولین بار موتورسیکلت یا دوچرخه موتوردار دوکس Dux وارد کشور شد و سنگ بنای این صنعت با کپی برداری و سپس توسعه تکنولوژی آن گذاشته شد.
در سال 1914 میلادی در کارخانه “دوکس” در مسکو و همچنین در کارگاه های دوچرخه سازی ریگا نمونه های اولیه موتورسیکلت ساخت داخل عرضه شد.
موتورسیکلت “دوکس” بدلیل شروع جنگ جهانی اول و کمی دیرتر با شروع انقلاب اکتبر 1917 میلادی روسیه, نتوانست موتورسیکلت رایجی بشود. پس از انقلاب اکتبر, ساختار کشور تغییر و صنعت موتورسیکلت سازی کشور نیز دستخوش تغییر و با رویکرد دیگری ادامه یافت.
در سال 1924 میلادی ,طراحی اولیه برای تولید موتورسیکلت داخلی با نام ” سایوز” انجام شد, ولی شرایط نابسامان اقتصادی مانع از ساخت و تولید انبوه این محصول شد.
چهار سال بعد ,یعنی در سال 1928 میلادی در بخشی از کارخانه اسلحه سازی در ایژفسک, دفتر طراحی موتورسیکلت ایجاد و اولین نمونه های موفق با نام “ایژ” ساخته و روند تولید موتورسیکلت در شوروی وارد مرحله جدیدی شد و صنعت موتورسیکلت سازی بر بروی غلطک افتاد و بتدریج صنعت تولید موتورسیکلت در چندین جمهوری این کشور فعال شد.
این کارخانجات به دلیل بسته بودن کشور, تنها تامین کننده موتورسیکلت کشور در زمینه های نظامی, انتظامی, آتش نشانی, کشاورزی و باری, ورزشی و شهری بودند. لازم به ذکر است که در زمینه ورزشی و شهری از موتورسیکلت های کشور های هم پیمان در بلوک شرق نیز استفاده میشد.
در طول سالیان دراز موتورسیکلت های ایژ، دنپر، مینسک، اورال و همچنین جاوا، چیزت و پانونیا و چند مارک دیگر در حجم کمتر, نام های آشنایی برای همگان شده بود. تمامی این کارخانجات در آن دوره و تا زمان فروپاشی شوروی در اوج تولیدات خود بودند و نه تنها برای بازار داخلی, بلکه به بازارهای خارجی هم صادر می شدند. پس از فروپاشی شوروی و بروز هرج و مرج و مشکلات اقتصادی و مدیریتی از یکطرف و ورود رقبای بسیار جدی با فن آورهای بالا و هچنین محصولات ارزان چینی و هندی از طرف دیگر, باعت شد که اکثریت کارخانجات موتورسیکلت سازی شوروی سابق بطور کامل ورشکست و یا در حد بسیار پایین به مونتاژ موتورسیکلت های چینی روی آورند. به جرات میتوان گفت صنعت موتورسیکلت سازی شوروی با فروپاشی نظام کمونیستی, به ورطه نابودی کشانده شد.
شاید خوش شانس ترین برند روسی کارخانه موتورسیکلت سازی اورال باشد. به لطف فرصت طلبی آمریکاییها، قابلیت اطمینان محصولات اورال بویژه برای مناطق سردسیر و طراحی کلاسیک (موتورسیکلت با سایدکار) این برند توانسته به حیات خود ادامه دهد. هرچند که اکنون به جای ده ها کارخانه و کارگاه تولیدی بزرگ و 10هزار کارگر, در حال حاضر در یک یا دو سوله کوچک با حدود 200 نفر کارگر تعداد محدودی موتورسیکلت آنهم تحت سفارش تولید و بدلیل عدم تولید انبوه موتورسیکلت و از بین رفتن تولید کننگان داخلی قطعات و جایگزینی بسیاری از قطعات غربی و تایوانی و ژاپنی به جای آن ,دارای قیمت بسیار بالایی بوده و افراد معدودی توانایی خرید آنرا دارند.
همچنین برندهایی مانند دنیپر به علت جدایی جمهوری‌های سابق و تبدیل آنها به کشورهای مستقل، دیگر برند روسی تلقی نمیشوند و مثلا برند دنپر هم اکنون برندی اوکراینی است.
باید دانست که صنعت موتورسیکلت سازی روسیه یا به عبارت درست تر شوروی سابق و اقمار آن (مجموعه بلوک شرق سابق) سهم بزرگی در توسعه و تولید موتورسیکلت داشته اند. شرایط سخت آب و هوایی، راههای ناهموار، سرزمین پهناور و عدم دسترسی به تکنولوژیهای غربی موجب شده بود که روسها با تکیه بر توان داخلی خود و البته الگوبرداری از موتورهای آلمانی، بعد از جنگ دوم جهانی محصولاتی را عرضه کنند که ضمن ارزانی، دارای سادگی ساخت، نگهداری آسان و مطمئن از لحاظ کارکرد باشند.
موتورباشی سعی دارد تا اطلاعات بیشتری را در این زمینه تهیه و در اختیار علاقمندان قرار دهد. از همین روی جامع ترین مطلب منتشر شده به زبان فارسی درباره تاریخچه موتورسیکلت های ایژ را تهیه کرده که از طریق لینک های زیر در دسترس شماست.
تاریخچه موتورسیکلت سازی ایژ (بخش اول)
تاریخچه موتورسیکلت سازی ایژ (بخش دوم)
