موتورسیکلت Matchless برادران امیدوار
اولین جهانگردان موتورسوار ایرانی
مقدمه:
برادران امیدوار (عیسی و عبدالله) را همه به عنوان جهانگرد های پژوهشگری می شناسند که 67 سال پیش (1954) از تهران – با موتورسیکلت – عازم سفر دور دنیا شدند. سفری 10 ساله به دوردست ترین نقاط جهان. ما در موتورباشی قصد نداریم که شرح حال و خاطرات آن ها را – که بسیار جالب و درخور توجه است و در منابع زیادی از آن یاد شده – تکرار کنیم. توجه اصلی ما در این مطلب به موتورسیکلت آنهاست و البته گزیده ای از آنچه این دو برادر ایرانی را نام آور کرد.
از این جا شروع کنیم که آن ها پس از سه سال ایرانگردی و جهانگردی با دوچرخه، بالاخره در سال ۱۳۳۳ هجری شمسی تصمیم گرفتند تا سفر پژوهشی و هیجانی خود به دور دنیا را با موتورسیکلت شروع کنند.
برادران امیدوار با دو عدد موتورسیکلت سفر خود را از خانه ی پدری (واقع در خیابان سی متری نظامی، خیابان طوسی، تهران) به سوی مرز شرقی ایران با افغانستان آغاز کردند. مرحله ی نخست سفر برادران امیدوار که با موتورسیکلت صورت گرفت هفت سال (تا سال ۱۳۴۰) به درازا انجامید. در این مرحله، آنان پس از گذر از کشورهای افغانستان، پاکستان و هند، به سوی تبت و سپس آسیای جنوب شرقی و استرالیا سفر کردند. در ادامه، آنان، با گذر از اقیانوس آرام، به آلاسکا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی سفر کردند. سرانجام، با گذر از اقیانوس اطلس، وارد اروپا شدند. آن دو، در اقامت کوتاه خود در اروپا، پس از عبور از چندین کشور به ایران بازگشتند. سه ماه پس از بازگشت به تهران، آنان مرحله ی دوم سفرهای جهانگردی خود را با خودروی ون دو سیلندر دریافتی از شرکت خودروسازی سیتروئن، از مرز جنوبی ایران با کویت آغاز کردند. آنها از کویت به عربستان سعودی رفتند و در نهایت از عربستان به سمت قاره پهناور آفریقا حرکت کردند که در نتیجه ۳ سال دیگر را به جهانگردی پرداختند.
برای اطلاع بیشتر از کم و کیف سفرهای ماجراجویانه آنها مطالعه کتاب خاطرات برادران امیدوار و گزارشات و مصاحبه های آن ها را به علاقمندان توصیه می کنیم.
و اما داستان موتورسیکلت 500 سی سی
ما در موتورباشی گزارشات و مصاحبه های متعدد و کتاب خاطرات آنها را به امید یافتن مطالب و عکس های مرتبط با موتورسیکلت های این دو برادر بررسی کردیم. فراز ها و عکس هایی را که یافتیم در زیر می آوریم.
عیسی امیدوار در مورد چرایی انتخاب موتورسیکلت برای سفر میگوید:
“موتورسیکلت را انتخاب کردیم تا بتوانیم به کوره راه ها دست پیدا کنیم، چون اگر اتومبیل داشتیم، امکان این کار برای ما وجود نداشت و نمی توانستیم به خیلی از جاها، مثل شرق آسیا یا آمریکای جنوبی که رودخانه های عظیمی در آن وجود دارد برویم. خیلی از جزایر را هم دیدیم که اگر با اتومبیل رفته بودیم، امکان دیدن آن ها کم می شد، چون کشتی ها، اتومبیل ها را خیلی سخت قبول می کردند؛ اما موتورسیکلت کوچک تر بود و ما آن را با کشتی حمل می کردیم. هیچ وقت هم برای حمل آن پولی نمی دادیم. کار ما طوری بود که مردم جهان با ما بسیار خوب تا می کردند. البته برادرمان موسی هم موتور سیکلت بزرگی داشت که قبل از سفر از آن استفاده می کردیم”.
آن ها در اولین قدم باید موتورسیکلتی انتخاب و خریداری می کردند که مطمئن باشد و بتواند در مسیرها و شرایط مختلف تاب بیاورد؛ البته همان را هم باید تجهیز می کردند. صنعت موتورسیکلت سازی انگلیس در آنزمان سرآمد روزگار بود و طبیعی بود که آنها یک موتورسیکلت ساخت انگلیس را انتخاب کنند.
“موتورسیکلت هایی که با آنها عزم جهانگردی کردیم از نوع مچ لس Matchless بود که ویژه جهانگردان است. و ما آنها را با سفارش خودمان با کمک برادران تضامنی از انگلستان وارد کرده بودیم. این موتورسیکلت ها با ظرفیت پانصد سانتی متر مکعب کمپرس بر روی پیستون تقریبا قویترین و محکم ترین موتوری بود که ما میتوانستیم برگزینیم. چون آنها را بتازگی از صندوق درآورده و سوار کرده بودیم اطمینان کاملی به آنها داشتیم”.
“خودمان یک صندوق برای موتور درست کردیم و گاردهایی هم از جنس فلز برای اطراف آن ساختیم که حکم سپر را داشتند. به جز صندوق بار که وسایل مان را در آن قرار داده بودیم، یک باک یدک هم برای بنزین درست کردیم که در طول سفر خیلی به کمک مان آمد چون آن زمان، مثل الان نبود که همه جا پر از بمب بنزین باشد”.
آن ها در کتاب خاطرات خود در مورد وضعیت موتورسیکلت ها در زمان حرکت از تهران می گویند:
“موتورسیکلت های ما سنگین بود و بار تجهیزات سفر دور و دراز ما آنرا سنگین تر می ساختند، تا بدانجا که کنترل این موتورسیکلت ها در آغاز سخت بر ما دشوار بود. یکی از موتورسیکلت سوارانی که به بدرقه ما آمده بود میگفت: برای راندن این دو موتورسیکلت سنگین وزن در جاده های پر سنگلاخ، عضلات قوی لازم است و عضله نیرومند در این باره نقشی مهمتر از تجربه بازی می کند”.
برادران امیدوار در راه مشهد و خروج از ایران با اولین مشکل فنی موتورسیکلت های خود مواجه می شوند و می نویسند:
“در نیمه های شب همچنان که غریو مدام موتورسیکلت های ما در نیمه راه مشهد سکوت سیاه دره ای هولناک را درهم می شکست، ناگهان یکی از دو شاخه های یکی از موتورسیکلت های ما به دو نیم شد”.
” ما برای بدست آوردن قطعات یدکی موتورسیکلت دو راه در پیش داشتیم، یکی اینکه صد و بیست کیلومتر راه را بپیماییم و خود را به مشهد مقدس برسانیم که البته کار دشواری بود. وانگهی امیدی به یافتن قطعه های یدکی موتور Matchless در مشهد نمی رفت. دیگر آنکه چهار صد و هشتاد کیلومتر عقب گرد کنیم و در تهران به دنبال قطعه های یدکی بیفتیم”.
“از تهران در برابر وجدان خود تعهد کرده بودیم که هرگز به تهران عقب گرد نکنیم، مگر اینکه شاهد پیروزی را در کنار داشته باشیم. بر مبنای همین تعهد و تصمیم بود که یکی از ما در همان مکان ماند و دیگری به مشهد رفت و به هر زحمت بود قطعه یدکی را خریداری کرد و بازگشت. و ما پس از تعمیر موتور دوباره راه خود را پیش گرفتیم”.
آن ها در آمریکا پس از مواجهه با موتورسواران آمریکایی این طور نقل می کنند:
“متاسفانه به خلاف اروپا که موتورسیکلت نقش موثری در زندگی مردم دارد، در این جا موتورسیکلت هیچ رایج نیست. تنها عده ای از جوانان طبقه سوم که در ردیف گانگستر های آمریکا هستند، به عنوان یک وسیله بازی و بالا روی از کوه از موتورسیکلت های بسیار وزین و قوی استفاده میبردند. اینها با کت و شلوار چرمی، پوتین های عظیم، با کلاهخود مخصوص روی موتورسیکلت هایی که صدای کر کننده ای دارند می نشینند و …….به وضع مضحکی در جاده ها ویراژ میدهند و نه پلیس از آنها دل خوشی دارد و نه اینکه مورد احترام مردم هستند”.
آن ها می گویند که در راه بازگشت به تهران دوباره مشکل دوشاخ جلو برایشان رخ داده است:
” هنوز بیش از پنجاه کیلومتر دیگر به شهر تبریز باقی نمانده بود که متوجه شدیم دوشاخه یکی ازموتورسیکلتها شکسته و از هم جدا شده است. در حقیقت در مدت شش سال مسافرت جهانی، دو بار دوشاخه موتورسیکلت های ما شکست که هر دو مرتبه در ایران بود”.
بررسی مجموعه اطلاعات و عکس های در دسترس از موتورسیکلت برادران امیدوار – به ویژه عکسی رنگی که یکی از موتورسیکلت ها را در کنار خودرو سیتروِئن آن ها نشان می دهد- بیانگر نکات زیر است :
- موتورسیکلت Matchless با حجم 500 سی سی نشان داده شده در عکس ها و تاریخ خرید آنها منطبق با مشخصات مدل G80 این برند است.
- برند Matchless ساخت شرکت انگلیسی Associated Motorcycles(AMC) است. مدل های G80 در بازه زمانی 1946 تا 1966 تولید می شده است.
- شرکت موتورسیکلت سازی AMC در کارخانه ای که در لندن داشت علاوه بر تولید برند Matchless برند دیگری بنام AJS نیز تولید می کرد که موتورسیکلت های آن بسیار شبیه Matchless بودند. بنابراین موتورسیکلت G80 برادران امیدوار از نظر مشخصات فنی بسیار شبیه موتورسیکلت AJS 18S هم هست.
- با توجه به عکس ها و تاریخ آغاز سفر برادران امیدوار (1954)، استنباط می شود که این موتورسیکلت یک G80 ساخت 1954 بوده است.
- چهار مدل مختلف این موتورسیکلت در آن سال تولید میشده که دو مدل مسافرتی (یکی با کمک فنر عقب و دیگری بدون کمک فنر) و دو مدل دیگر مسابقه ای (یکی با کمک فنر و دیگری بدون کمک فنر) بوده اند. قراین حاکی از آن است که به احتمال قوی موتورسیکلت این دوبرادرکه در عکس نیز دیده میشود یک G80S ( با کمک فنر عقب) بوده است.
- باید گفت که موتورسیکلت های Matchless درزمان خودشاهکار صنعت موتورسیکلت سازی انگلیس بودند و ازقابلیت اطمینان بالایی برخورداربودند. بیشتر تولیدات این موتورسیکلت هم – به دلیل نیاز به درآمد و سیاست های ریاضتی بعد ازجنگ دوم – صادر میشده است.
- این موتورسیکلت برمبنای موتورسیکلت دیگراین سازنده در طی جنگ دوم یعنی G3/L که 350 سی سی حجم انجین آن بود طراحی و ساخته شده بود. خود G3 نیز برمبنای موتورسیکلت های تک سیلندر دهه 1930 ساخته شده بود.
فناوری انجین آن دوران برای حرکت سوپاپ ها Pushrod بود و از پیستون با قطر کم و کورس بالا در آنها استفاده میشد. این نوع انجین دور بالایی ندارد ولی گشتاور بالایی تولید می کند. انجین چهار زمانه این موتورسیکلت دو سوپاپ داشت و توان بیشینه آن 28 اسب بخار (5600 دور بر دقیقه) بود. حداکثر سرعت این موتورسیکلت حدود 126 کیلومتر بر ساعت بوده، ولی احتمالا سرعت ثابت حرکت با بار آنها حداکثر 50 کیلومتر بر ساعت بیشتر نبوده است.
سیستم تعلیق یا فنربندی عقب موتورسیکلت آن ها شامل یک بازوی چرخشی (Swing Arm) – که پدیده جدیدی در آن زمان بود – و دو کمک فنر عمودی نسبتا قطور بنام Jampot بود. دوشاخ جلو از نوع Teledraulic (ترکیب تلسکوپی و هیدرولیک) بود.
کیفیت بنزین در آنزمان حتی در خود انگلیس بالا نبود و بنابراین سازندگان، انجین هایی میساختند که ضریب تراکم پایینی داشتند. موتورسیکلت G80 برادران امیدوار نیز از این قاعده مستثنی نبود. بنابراین قاعدتا هندل زدن آن آسان بوده و دنده تایمینگ، زنجیر و کلاچ این موتورسیکلت – و بیشتر موتورهای انگلیسی – در طرف راست انجین قرار داشت. جعبه دنده چهار دنده بود و اهرم تعویض دنده نیز زیر پای راست موتورسوار بود.
برق مورد نیاز چراغ جلو و شمع آن بوسیله یک دینام 6 ولت لوکاس (Lucas) تامین میشد.
مشخصات فنی:
مدل: Matchless G80, G80S, G80C, G80CS
دوره ساخت: 1946 تا 1966
پیشرانه (انجین): تک سیلندر، 498 سی سی، چهارزمانه، هواخنک، دوسوپاپه، سیستم Pushrod
سوخت رسانی: کاربراتوری Amal 27mm
استارت: هندل با جرقه زن مگنتی
بیشینه توان: 28 اسب بخار (5600 دوربردقیقه)
گیربکس: چهار دنده
ترمزها: کاسه ای
وزن خشک: 177 کیلوگرم
حداکثر سرعت: 126 کیلومتربرساعت
